Wat er is besloten en wat nog niet
Een korte nieuwsbrief uit Sidhadorp zette deze week een grote stap in het nieuws: Defensie wil Lelystad Airport aanwijzen als standplaats voor F-35’s. Op donderdag 12 juni 2025 organiseerde het ministerie een informatiebijeenkomst in het Van der Valk-hotel, waar bewoners uit de wijk hun vragen stelden aan onder meer een F-35-piloot en operationele planners. De kernboodschap: Lelystad is door het kabinet als voorkeurslocatie aangewezen binnen het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD). Dat is belangrijk, maar het is nog geen onomkeerbaar besluit. Er volgen onderzoeken, juridische stappen en inspraak.
Wat ligt er al wel op tafel? Defensie schetste het beoogde vliegprofiel. Oefenvluchten zouden plaatsvinden tussen 10:00 en 17:00 uur. Er wordt niet de hele dag door gevlogen, maar in ‘waves’: groepen starts van 4, 8 of 12 toestellen die met een paar minuten ertussen vertrekken. Tussen die waves zitten langere pauzes voor onderhoud, briefing en de terugkeer.
Vliegroutes zijn nog niet definitief. Volgens Defensie sluiten de keuzes waarschijnlijk aan op bestaande afspraken voor civiel verkeer. Dat zou betekenen: zo veel mogelijk vermijden van dichtbevolkte delen van de stad. ‘Waarschijnlijk’ is hier het sleutelwoord. Routes hangen af van veiligheid, luchtruimbeheer, natuur en geluid. Pas na de analyses worden contouren getrokken en volgt een formele besluitroute met inspraak.
Waarom Lelystad? Twee redenen springen eruit. Eén: Nederland heeft na 2022 meer NAVO-verplichtingen en wil de luchtmacht robuuster spreiden over verschillende locaties. Twee: de infrastructuur in Lelystad is in de afgelopen jaren opgewaardeerd voor commercieel gebruik. Daardoor is de basis – baan, platform, navigatie – aanwezig. Voor militaire inzet zijn wel extra voorzieningen nodig, van beveiliging tot shelters en munitieopslag. Daarover neemt Defensie later een apart besluit, met eigen vergunningen.
Voor wie het begrip verwarrend vindt: het NPRD gaat over ‘ruimte voor defensie’ in ruimtelijke zin, niet over ‘ruimtevaart’. Het programma bundelt plekken en functies die nodig zijn voor training, inzet en logistiek, en legt die belangen naast wonen, natuur, landbouw en economie. Lelystad is één van de puzzelstukjes.
Wat betekent dit voor Lelystad en de omgeving
De grote vraag bij omwonenden is geluid. F-35’s klinken anders en doorgaans luider dan de F-16, zeker bij starts met naverbrander. Defensie wijst op maatregelen zoals het plannen van starts in beperkte tijdvakken, het vermijden van laagvliegen boven kernen en het inzetten van routes over minder gevoelige gebieden. Hoe dat precies uitpakt, blijkt pas na geluidsberekeningen en proefmetingen. Die maken onderdeel uit van de milieu-effectrapportage (MER) en de juridische procedure voor aanpassing van het luchthavenregime.
Een tweede zorg is natuur. De regio kent kwetsbare gebieden en veel vogelbewegingen door water en open landschap. Dat vraagt om een gedetailleerde risico-analyse op vogelaanvaringen en om stikstofberekeningen. Verwacht dus AERIUS-berekeningen, ecologische onderbouwing en overleg met natuurbeheerders in het volgende dossier.
Veiligheid staat apart op de agenda. Militair gebruik brengt andere risico’s en protocollen dan civiel vliegen. Brandweer- en reddingsdiensten, brandstoflogistiek en de omgang met oefen- of trainingsmunitie vragen aanvullende afspraken met gemeente, veiligheidsregio en omwonenden. Pas als die randvoorwaarden kloppen, kan Defensie daadwerkelijk opereren.
Wat merk je concreet als bewoner als de plannen doorgaan? Reken op zichtbare piekmomenten. Tijdens een ‘wave’ vertrekken meerdere toestellen kort na elkaar; later keren ze in vergelijkbare clusters terug. Buiten de oefenuren is het stil. Nachtvluchten zijn volgens Defensie niet aan de orde binnen het Lelystad-profiel dat nu is geschetst. Weekendgebruik wordt later uitgewerkt; dat hangt samen met trainingskalender en internationale verplichtingen.
De economische kant speelt ook mee. Een vaste militaire aanwezigheid brengt banen mee, direct bij Defensie en indirect via onderhoud, beveiliging en facilitaire diensten. Tegelijk schuift de discussie over Lelystad Airport – ooit bedoeld als overloop van Schiphol maar jarenlang vastgelopen – een andere kant op. De kans groeit dat militair gebruik voorrang krijgt in planning en investeringen. Dat is een politieke keuze die nog door de Kamer en mogelijk de Raad van State kan worden getoetst.
Wat is de procedure vanaf hier? Verwacht de komende maanden een set aan onderzoeken: geluid, natuur, veiligheid, verkeer, luchtkwaliteit. Op basis daarvan maakt het kabinet een formeel voorstel. Dat gaat in consultatie, waarna Defensie reacties verwerkt en het plan aanpast. Daarna volgt besluitvorming en, als belanghebbenden het er niet mee eens zijn, kan er bezwaar en beroep worden ingesteld. Bewoners houden dus meerdere momenten om hun zorgen en ideeën in te brengen.
Tijdens de bijeenkomst in juni gingen bewoners uit Sidhadorp het gesprek aan met Defensie. De toon was feitelijk: routes zijn nog niet ingetekend, het vliegschema is een opzet, en er wordt aangesloten op bestaande civiele afspraken waar dat kan. Dat schept verwachtingen, maar geen garanties. Precies daarom wordt het traject met meerdere informatieavonden, publicaties en formele inspraakstappen ingericht.
Praktisch gezien helpt het als bewoners nu al meedenken over locaties die extra gevoelig zijn voor geluid of natuur, en over momenten waarop hinder het grootst is (bijvoorbeeld schooltijden, evenementen). In eerdere trajecten rond Leeuwarden en Volkel bleek zulke lokale kennis nuttig bij het finetunen van routes en tijdvakken. Denk aan kleine koerscorrecties boven open gebied of het bundelen van starts in kortere vensters.
Samengevat, dit staat er op het spel:
- Voorkeurslocatie: Lelystad is door het kabinet aangewezen binnen het NPRD, maar het definitieve besluit volgt pas na onderzoek en inspraak.
- Operatieprofiel: vliegen tussen 10:00 en 17:00 uur, in ‘waves’ van 4, 8 of 12 toestellen, met pauzes ertussen.
- Vliegroutes: nog niet vastgesteld; doel is zo min mogelijk over dichtbevolkte gebieden, in lijn met civiele afspraken waar mogelijk.
- Milieu en natuur: geluidscontouren, stikstof en vogelaanvaringen worden onderzocht in de MER en bijbehorende vergunningen.
- Inspraak: meerdere momenten om mee te praten, bezwaar te maken en voorstellen te doen voor hinderbeperking.
Voor de duidelijkheid: het gaat hier niet om permanente dag-in-dag-uit vluchten. Defensie werkt met trainingsblokken. In rustige weken kan dat nauwelijks merkbaar zijn; in drukke perioden merk je vooral de pieken. Openheid over planning en data helpt dan om hinder voorspelbaar te maken.
En die ene zoekterm waar iedereen op uitkomt – F-35 Lelystad – blijft voorlopig een dossier met veel mitsen en maren. Het richtpunt is gezet, de kaarten zijn nog niet geschud. De komende maanden zal moeten blijken hoe de belangen van veiligheid, wonen, natuur en economie in elkaar passen, en hoeveel ruimte Lelystad echt krijgt om een rol te spelen in de luchtverdediging van Nederland.
